Markaðir í rugli!? - Fátt er svo með öllu illt að ei boði gott

Ég ætla ekki að gera beina úttekt á þróun fjármálamarkaða síðustu vikur né heldur þróunar á hlutabréfamarkaði. Það sem ég ætla hins vegar að beina sjónum að er að þetta er ekki allt eins slæmt og það virðist eða fjölmiðlar hafa valið að gera það. Það versta í þessu öllu er þó að mörkuðunum er mest stjórnað af ótta og gróusögnum um að allt sé að fara í kalda kol. Jafnvel stöndug og vel rekin fyrirtæki eins og t.d. Bakkavör hafa fengið á sig slíkan stimpil þrátt fyrir að þar sé á ferð fyrirtæki sem byggir á stöðugum og ört vaxandi rekstri sem byggir á raunverulegri verðmætasköpun. Á hinn bóginn eru fyrirtæki og það stór fyrirtæki sem eru að "krumpast saman" á markaði þar sem hið rétta er að koma í ljós, lélegur rekstur og/eða arðsemi sem engan vegin hefur staðið undir þeirri verðlagningu sem fyrirtækin hafa fengið á markaði. Þessi verðmæti hafa að mestu verið búin til með væntingum um framtíðargróða sem ýmist byggði á samruna og væntingum um hagræðingu eða þá óraunhæfum vexti í lávaxta- eða jafnvel stöðnuðum markaði.

Allskonar trixum hefur verið beitt til að auka virði fyrirtækja, trixum sem almenningur hvorki skilur eða fær nægar upplýsingar um til að geta metið stöðuna. Menn verðleggja fyrirtæki gjarnan að stórum hluta útfrá EBITDA hagnaði, sem á góðri Íslensku er hagnaður fyrir fjármagnskostnað, afskriftir og skatta. Við samruna kemur goowill fyrirtækja til tekna en stór hluti samrunakostnaðarins sem felst í fjárbindingunni telst ekki með í slíkum reiknikúnstum. Síðan hefur maður séð alls konar trix til að halda sölutekjum hærri með því t.d. að veita vaxtalaus kjör svo eitthvað sé nefnt, sem auðvitað er kostnaður við vöruna eða þjónustuna en telst ekki þegar Ebitda'n fína er reiknuð.

Það sem verra er er að um fjölmörg af þeim fyrirtækjum sem finnast á Íslenska markaðnum gildir að lítið samhengi er í raunverulegu innra virði, sem byggir að stærstum hluta á frjálsu fjárflæði frá starfsemi fyrirtækjanna, og svo skráðs virðis á markaði. Þannig var t.d. útboðsgengi SPRON aldrei nálægt neinum raunhæfum tölum að mínu viti, 365 hefur aldrei sýnt rekstur sem gæti staðið undir gengi yfir 1 til 2 (miðað við það magn hlutafjár sem er úti) þó svo gengið næði að fara í kringum 7 að mig minnir. (Þetta eru aðeins dæmi og skal tekið fram að þetta er einvörðungu byggt á mínu persónulega mati og skoðunum og birt á mínu persónulega bloggi) ... Öruggara að taka það fram í dag svo maður verði nú ekki kærður fyrir að tala niður gengið enn frekar á þessum annars ágætu fyrirtækjum.

Tími yfirverðlagningar tilbúinna væntinga er liðinn, væntinga sem að mestu hafa byggt á hröðum vexti og yfirtökum sem ekki er lengur hægt að fjármagna með ódýru lánsfé og leika það sem ég leifi mér að kalla gömlu "Kaupþings trikkin" (en fer ekki nánar útí hér), ....

.... en nóg um þetta sem er bara sýnishorn af hildarleiknum og snúum okkur að því góða sem er að gerast um leið í viðskiptaumhverfinu, sem ég tel afar mikilvægt að horfa til:

1) Það jákvæða við þetta allt er að alvöru rekstur og verðmætasköpun mun njóta meiri virðingar í framhaldinu. Fólk fer að gera sér betur grein fyrir hvar verðmætin verða til, í fyrirtækjum sem byggja á heilbrigðum rekstri, en ekki því að græða hver á öðrum við það eitt að kaupa og selja eitthvað sem menn halda að verði til eða verði ekki til.

2) Jafnvel undirstöðugreinar eins og landbúnaður munu einnig fá uppreisn æru. Fólk er farið að gera sér grein fyrir mikilvægi þess að hver þjóð búi við matvælaöryggi og eigi stöðugan aðgang að eigin mat.

3) Mörg fyrirtæki munu verða afskráð af markaði ef eigendur sjá þess kost og hætt verður að gambla með þau útfrá öðru en því virði sem þau standa fyrir. Þannig mun spákaupmennska hafa minni áhrif á möguleika fyrirtækjanna til heilbrigðs vaxtar og aðgangs að öruggu fjármagni til langs tíma litið.

4) Hlutafélagaformið sem aðal rekstrarform mun verða tekið til gagngerrar endurskoðunar og fólk fer í meira mæli að kalla eftir öðrum rekstrarformum eins og t.d. samvinnufélögum sem standa vörð um hagsmuni félagsmannanna og viðskiptavinanna, en ekki bara einhverra fárra spákaupmennskueigenda sem oft hirða stórfé útúr fyrirtækjunum og hverfa svo að næsta verkefni.

5) Gömlu góðu gildin um samkennd og hjálp og grunngildi samfélagsins munu vaxa meðan "flottræfilsháttur" og "show off" mun víkja.

Það eina raunverulega slæma sem ég sé við þessar hræringar nú er að allt of mikið af venjulegu fólki mun verða verulega fyrir barðinu á þessu þar sem eignir þess gufa upp á örskotsstundu, eignir sem stofnað var til í góðri trú eða blindni auðhyggjunnar.

Kannski er samt engin ástæða til að vorkenna þeim sem hafa t.d. keypt sér:

a) allt of stórt eða dýrt húsnæði, sem nú stendur ekki fyrir lánunum sem á því hvíla, eða

b) stóru lánsfjármögnuðu jeppunum sem kannski eru svona miljónkall eða tvær í mínus ef ætti að skila þeim og afborgunarbirgði búin að hækka um 30 - 40% ...

..... og eiga þess vegna nú minna en ekki neitt. Ég geri það nú samt því ég vil skella skuldinni að nokkuð miklu leiti á þá auðhyggju og frjálsræði sem hefur verið predikuð og fengið að ná athygli allra stærstu fjölmiðla í svo langan tíma. Fólk hefur einfaldlega dregist með í súpuna sem örfáir einstaklingar hafa verið að kokka uppskriftina að og reynist svo með öllu óæt þegar upp er staðið.

Eitt er þó víst að þetta jafnar sig allt og ég hefð þá ákveðnu trú og skoðun að eftir þetta "hreinsunarár 2008" komi meira jafnvægi yfir viðskipti og siðferði okkar í viðskiptum um leið og gildi samfélagsins verði endurskoðuð með jákvæðri útkomu fyrir alla.

Ef einhver hefur enst til að lesa þessa "eftir Páska hugvekju" mína alla leið þá óska ég viðkomandi alls hins besta og þakka lesturinn.

Stórt knús og kossar í bloggheima ;)

 

p.s. bara í lokin af því ég var í raun að gera svolítið grín að EBITDA sérfræðingunum þá er til einn ferlega góður brandari um þetta á ensku, sem er svona:

EBITDA stands for Earnings Before I Tricked the Dumb Auditors

Athugasemdir

[Margrét Ingibjörg Lindquist, 25.3.2008 kl. 23:22]

Innlitskitt... ég las þetta allt... enn

það er ekki þar með því sama að ég skilji það allt....hehehehe...

Knús 

[Linda Lea Bogadóttir, 26.3.2008 kl. 22:15]

hehe góð EBIDTA skilgreining

[Hólmgeir Karlsson, 27.3.2008 kl. 21:39]

Takk fyrir innlit og kveðjur :)

Já Linda, mér finnst þessi skilgreining á Ebit'unni býsna djúp. Hvers virði er t.d. ákveðinn EBITDA hagnaður í dag á fyrirtæki sem ekki á aðgang að fjármagni sem er á vaxtakjörum sem gera fyrirtækinu kleyft að skila rekstrarhagnaði. Staðan í dag með sama EBITDA hagnað og fyrir ári getur verið óvinnanlegur taprekstur þó svo hagnaður hefði verið umtalsverður á lávaxtatíma fyrir ári. Þetta gefur því bara mynd af hluta af rekstri viðkomandi fyrirtækis og virði rekstrarins, en getur engu að síður verið ágætt til samanburðar á sambærilegum fyrirtækjum í sömu grein, svo fremi að ekki sé búið að fiffa mis mikið :(

Bjarni. Jú við fórum í gegnum mikla dýfu á byrjunartíma hlutabréfamarkaðar á Íslandi, þar sem jafnhliða var mikil æskudýrkun í gangi og reynsla í stjórnun og rekstri taldi lítið í samkeppni við "vatnsgreiddu ungu kynslóðina". Heimsmarkaðurinn var á þeim tíma einnig að að toppa í sölu á væntingum sem tengdust netinu. Bóla sem sprakk skyndilega og mikið fé gufaði upp. Jafnvel rótgróin alþjóðleg fyrirtæki lentu í hremmingum eins SONY eftir America Online (AOL) æfintýrið.

Þannig má með sanni segja að þetta sé ekkert nýtt sem er að gerast nú, en þetta er samt á vissan hátt svolítið frábrugðið hér heima nú því nú er íslenski markaðurinn farinn að flökta miklu meira með því sem er að gerast á erlendum mörkuðum og þá sérstaklega vegna spákaupmennsku á krónunni sem lengi hefur verið mjög sterk. Hér er tvennt sem gerist: annarsvegar er fótunum kippt undan hraðri útþenslustefnu bankanna sem nú geta skyndilega ekki endurfjármagnað sig á sama hátt (þurfa jafnvel að taka lán á hærri vöxtum en þeim sem þeir fá af því fé sem þeir hafa bundið í útlánum til lengri tíma) og svo þeirri staðreynd að öll stóru félögin á verðbréfaþingi eru samtvinnuð í eignatengslum. Þannig fellur Exista af því Kaupþing hefur misst tiltrú og af því gamli síminn (Skipti) og Bakkavör og fleiri eru ekkert að gera það gott á markaði heldur svo dæmi sé tekið.

Það merkilega í þessu öllu er að íslenska krónan sem er flokkuð sem hávaxtamynt hefur fallið miklu meira en aðrar hávaxtamyntir sem hafa þó alltaf tilhneigingu til að falla á markaði þegar kreppir að (risk advers investors) eða fjárfestar sem forðast áhættu og magna svo fallið sjálfir þegar þeir fara að selja frá sér.

Lögmál hagfræðinnar eru ekki að virka við aðstæður sem þessar nú nema að litlu leiti og hafa margir fróðir menn sagt að sálfræðingar séu þeir sem ættu að geta lesið mest útúr markaði við slíkar aðstæður, spáð fyrir og tekið réttar ákvarðanir.

Persónulega finnst mér þó undraverðast að fylgjast með þeim einstaklingum og fyrirtækjum sem hagnast í falli á verðbréfamarkaði (short sellers) með því að selja í upphafi falls í smá skömmtum á lægra og lægra verði og taka þannig þátt í að magna fallið. Taka út fullt af pening í fallinu og fjárfesta svo grimmt áður en botninum er endanlega náð. Niðurstaðan er að eiga jafn stóran hlut í viðkomandi fyrirtæki og í upphafi, en eiga líka væna fúlgu á bankareikning að auki. Svo gildir að bíða eftir að markaðir jafni sig á ný. Þetta er ákveðin snilld, en við getum líka spurt okkur hvert siðferðið er sérstaklega þegar stórir bankar taka þátt í slíku og eru þá að hagnast á viðskiptavinum sínum sem þeir hafa jafnframt verið að ráðleggja kaup/sölur á sama tíma.

Eitt er víst að: "Easy comes, easy goes" ...  :)

[Heiða Þórðar, 27.3.2008 kl. 23:47]

Hún Margrét svaraði eiginlega fyrir mig í leiðinni....

[Jóna Á. Gísladóttir, 30.3.2008 kl. 14:19]

Ég tek undir með Margréti og Heiðu. En ég er fegin að fyrst að ég er of upptekin til að setja mig vel inn í málin (blonde you know) að það séu aðrir sem standa vaktina fyrir mig. Ég stend bara vaktin í öðrum málum

En... lánagleði okkar Íslendinga er náttúrlega með ólíkindum og er ég þar engin undantekning svo sem. En það mun alltaf verða ofar mínum skilningi þegar fólk tekur sér margra milljón króna lán til að geta ferðast um á 44" dekkjum innabæjar.